طرح شکایت برای کلاهبرداری
شکایت برای کلاهبرداری توسط بزه دیده کلاهبرداری یا نماینده او بر علیه کسی طرح می شود که با توسل به وسایل متقلبانه اموال متعلق به شخص دیگر را تصاحب می کند. کلاهبرداری یا احتیال یکی از جرایم تعزیری است، که در منابع شرعی دارای پیشینه فقهی می باشد. رکن قانونی جرم کلاهبرداری، ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری است. بر اساس این ماده هر کس با توسل به وسایل متقلبانه از قبیل فریب دیگران به داشتن اختیارات واهی، داشتن سمت دولتی و …، اموال متعلق به دیگران را از آنها بگیرد، به مجازات یک تا هفت سال حبس و پرداخت جزای نقدی معادل مال اخذ شده محکوم می گردد.
به طور کلی جرم کلاهبرداری به دو شیوه حضوری و غیر حضوری یا اینترنتی محقق می گردد. رکن قانونی جرم کلاهبرداری اینترنتی ماده 13 قانون جرایم رایانه ای مصوب 1388 می باشد. شکایت برای کلاهبرداری اینترنتی نیز مانند شکایت برای کلاهبرداری ساده است، با این تفاوت که مجازات کلاهبرداری اینترنتی نسبت به کلاهبرداری ساده کمتر است. نوع دیگر جرم کلاهبرداری حالت مشدد آن است. در صورتی که هر یک از شرایط قانونی زیر وجود داشته باشد، مجازات کلاهبرداری از یک تا ده سال حبس تعزیری و پرداخت جزای نقدی خواهد بود:
- در صورتی که مرتکب کلاهبرداری مامور رسمی دولت باشد. منظور از مامور دولت کلیه مستخدمین وزارتخانه ها، سازمان های دولتی، نیروهای مسلح و افرادی می باشد که مشمول قوانین استخدامی هستند.
- در صورتی که مرتکب کلاهبرداری برای ارتکاب کلاهبرداری، خود را به عنوان مامور رسمی دولت معرفی کرده باشد. یعنی بر خلاف واقع، شخصی که مامور دولت نیست برای فریب دیگری یا ترساندن وی، خود را به عنوان مامور دولت معرفی کند.
- چنانچه برای ارتکاب جرم کلاهبرداری از تبلیغات با وسایل ارتباط جمعی استفاده شده باشد.
(حقوق کیفری)
شیوه شکایت برای کلاهبرداری
شکایت برای کلاهبرداری با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی، کلانتری، دادسرای عمومی و انقلاب و همچنین دادگاه های کیفری صورت می گیرد. بزه دیده یا کسی که از ارتکاب کلاهبرداری زیان دیده است می بایست بر علیه متهم، شکایت کیفری تنظیم نماید. شکایت نامه نوشته ای است که در آن مشخصات جرم ارتکاب یافته و طرفین دعوی معلوم می شود. مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری ضابطین دادگستری و مقامات قضایی مکلفند همه وقت، شکایات و دادخواهی مردم را استماع نمایند. برای تنظیم شکایت نامه استفاده از فرم یا کاغذ خاصی ضروری نیست، بلکه اصطلاحاً شکایت نامه ممکن است بر روی پاکت سیگار نیز تنظیم شود. شکایت برای کلاهبرداری به معنای انتساب جرم کلاهبرداری به شخص خاصی است. با تنظیم شکایت نامه، شاکی مدعی می شود که متهم اموال وی را با توسل به شیوه های متقلبانه از وی ربوده است.
تحقیقات مقدماتی در مورد جرم کلاهبرداری، در دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان محل وقوع جرم به عمل می آید. پس از شکایت برای کلاهبرداری، در صورتی که ادله و مستندات شاکی برای انتساب جرم به متهم کافی بود، به دستور دادستان تحقیقات مقدماتی آغاز شده و متهم تحت پیگرد کیفری قرار می گیرد.
مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری پس از شروع رسیدگی به شکایت برای کلاهبرداری، ضابطین دادگستری و مقامات قضایی می بایست مقررات شکلی متعددی در زمینه حقوق متهم و شاکی رعایت کنند. به عنوان مثال چنانچه متهم تحت نظر قرار گرفت بلافاصله می بایست حق ملاقات با وکیل به وی اعلام شود و شرایط مکالمه متهم یا یک نفر وکیل دادگستری فراهم گردد.
(کلاهبرداری)
شرایط مادی اثبات جرم کلاهبرداری
پس از شکایت برای کلاهبرداری، شاکی یا وکیل وی می بایست ارتکاب جرم کلاهبرداری توسط متهم را به اثبات برساند. منظور از به اثبات رسیدن جرم کلاهبرداری این است که ارکان ضروری برای تحقق این جرم در دادگاه اثبات شود. ارکان اصلی جرم کلاهبرداری عبارتند از:
- توسل به وسایل متقلبانه برای بردن مال دیگری؛ جرم کلاهبرداری تنها در صورتی ارتکاب می یابد که مرتکب به وسایل متقلبانه ای از قبیل استناد به اسناد جعلی، فریب، دغل کاری و … اموال بزه دیده را تصاحب کند. در واقع کلاهبرداری از جمله جرایم یقه سفیدی به شمار می رود. یعنی مرتکب این جرم در ظاهر انسانی پاک دست و شریف است، لیکن در باطن متقلب و فریبکار است. بزه دیده در جرم کلاهبرداری مال خود را با رضایت به تملک کلاهبردار در می آورد. ولی این رضایت ناشی از فریبکاری کلاهبردار است. نکته شایان توجه این است که در نظر اندیشمندان دانش حقوق، صرف دروغ گفتن، برای تحقق جرم کلاهبرداری کافی نیست. در نتیجه برای مثال اگر کسی به دیگری بگوید من وزیر نفت هستم و بزه دیده زودباور، این دروغ را باور کرده و اموال خود را به آقای به اصطلاح وزیر بدهد، جرم کلاهبرداری محقق نگردیده است.
- بردن اموال دیگری؛ شرط دیگری که برای تحقق جرم کلاهبرداری لازم است و از آن به عنوان شرط نتیجه یاد می شود، تصاحب و بردن اموال اشخاص در نتیجه توسل به وسایل متقلبانه است. در واقع مرتکب باید اموالی از قبیل وجوع، اسناد، اشیاء و … از بزه دیده تصاحب کند. بنابراین در صورتی که شخصی با توسل به وسایل متقلبانه مثل اسناد جعلی با دختر مورد علاقه خویش ازدواج نماید، جرم کلاهبرداری محقق نخواهد شد. بخشی از مجازات تعزیری کلاهبردار یعنی جزای نقدی که باید به دولت پرداخت شود، مطابق با اموال اخذ شده توسط مرتکب محاسبه می گردد.
(جرایم یقه سفید)
بررسی مدت زمان شکایت کلاهبرداری
کلاهبرداری جرم تعزیری می باشد، بنابراین مدت زمان شکایت کلاهبرداری محدود است. بزه دیده تنها در مدت زمان خاصی پس از آگاهی یافتن از ارتکاب جرم می تواند شکایت برای کلاهبرداری را در مراجع قضایی پیگیری نماید. پس از سپری شدن مدت زمان مذکور، موضوع مشمول مرور زمان تعقیب کیفری شده و نمی توان نسبت به آن رسیدگی را ادامه داد. در صورتی که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مدت های زیر موضوع تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تحقیقی یا تعقیبی به صدور حکم منتهی نشده باشد، تعقیب کیفری به استناد مرور زمان متوقف می شود:
- در جرایم تعزیری از درجه یک تا سه پس از انقضای 15 سال
- در جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای 10 سال
- در جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای 7 سال
- در جرایم تعزیری درجه شش با انقضای 5 سال
- در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای 3 سال
منظور از اقدام تحقیقی یا تعقیبی اقدامی است که مقامات قضایی در اجرای یک وظیفه قانونی مثل بازجویی، جلب، احضار، تحقیقات، معاینه محلی و … انجام می دهند. مجازات کلاهبرداری در حالت عادی تعزیر درجه 4 است. بنابراین در صورتی که پس از سپری شدن 10 سال از زمان وقوع کلاهبرداری، شکایت طرح نشود یا اقدام تحقیقی و تعقیبی صورت نگیرد، مدت زمان شکایت کلاهبرداری پایان می پذیرد. پس از آن دیگر امکان طرح شکایت کیفری بر علیه کلاهبردار وجود نخواهد داشت.
مرور زمان اجرای مجازات نیز در مورد شکایت برای کلاهبرداری وجود دارد. به استناد ماده 107 قانون مجازات اسلامی مرور زمان اجرای مجازات به ترتیب زیر است:
- 1 تا 3 پس از 20 سال
- درجه 4 پس از 15 سال
- درجه 5 پس از 10 سال
- درجه 6 پس از 7 سال
- درجه 7 و 8 پس از 5 سال
(کلاهبرداری اینترنتی)
شیوه شکایت برای کلاهبرداری اینترنتی
همانطور که اشاره شد به طور کلی کلاهبرداری به دو شیوه حضوری و غیر حضوری یا اینترنتی قابل ارتکاب است. شکایت برای کلاهبرداری اینترنتی می بایست به استناد ماده 13 قانون جرایم رایانه ای به عمل آید. مجازات این جرم بنابر ماده مذکور عبارت از یک تا پنج سال حبس و بیست میلیون تا یکصد میلیون ریال جزای نقدی یا هر دو مجازات است. رسیدگی اولیه نسبت به شکایت برای کلاهبرداری در این روش نیز در دادسرای عمومی و انقلاب به عمل می آید. با توجه به این که مجازات این جرم درجه 5 است، مرور زمان تعقیب در مورد شکایت برای کلاهبرداری اینترنتی 7 سال می باشد.
